معرفی کتاب افسانه‌ی عادی بودن [همراه خلاصه]|جغد سیاه

Q: چرا باید «افسانهی عادی بودن» را خواند؟

برای درک بهتر فرهنگ مسموم و بهبود یافتن از بیماریهایی که بر سر انسان میآورد.

Q: خواندن «افسانهی عادی بودن» به چه کسانی توصیه میشود؟

کسانی که با بیماریهای مزمن درگیرند و افرادی که به خواندن کتابهای خودیاری و روانشناسی علاقه دارند.

زخم خوردن از فرهنگ سمی
درباره‌ی کتاب «افسانه‌ی عادی بودن»

معرفی کتاب

گبور مته، پزشک کانادایی، در کتاب «افسانه‌ی عادی بودن: تروما، بیماری و درمان در یک فرهنگ سمی» از شایع بودن بیماری‌های جسمی و روحی در جامعه‌ی مدرن صحبت می‌کند و می‌گوید این مسائل نتیجه‌ی مشکلات شخصی نیستند، بلکه در واقع فرهنگ سمی‌مان آن‌ها را به وجود آورده‌اند. او ادعا می‌کند که سبک زندگی، نحوه‌ی کار کردن و نوع ارتباط گرفتن‌مان با همدیگر اغلب اوقات به شکلی است که برای سلامت جسمی و هیجانی‌مان مضر است و اساساً باید در مورد رویکردمان به سلامتی و بهبودی‌مان تجدید نظر کنیم.

«افسانه عادی بودن» درباره‌ی چیست؟

چرا بیماری‌های مزمن و بیماری‌های روانی روز به روز بیشتر شایع می‌شوند؟ پزشکی غرب روی آسیب‌شناسی‌های فردی تمرکز دارد، اما اگر کلید حل این مسئله در فرهنگ ما باشد چه؟ چیزهایی که از نظرمان عادی هستند ــ مانند اضطراب، مشکلات و تروما ــ اغلب اوقات بیماری سمی به شمار می‌آیند. راه رسیدن به سلامتی در شناخت و سروسامان دادن به این شرایط است.

ویژگی «افسانه‌ی عادی بودن» نسبت به دیگر آثار خودیاری

• رویکرد همه‌جانبه: مته با استفاده از رویکردی همه‌جانبه به سلامتی و بهبودی، نه تنها به نشانه‌های فردی بلکه به شبکه‌ی پیچیده‌ی عواملی که می‌توانند به فشارهای اجتماعی و تروما منجر شوند، می‌پردازد.
• تمرکز بر تغییر فرهنگ: بسیاری از کتاب‌های این حوزه بر استراتژی‌های فردی خودیاری تکیه می‌کنند، ولی مته بر نیاز به تغییر وسیع فرهنگی و ایجاد جامعه‌ای دلسوزتر و همدل‌تر تأکید دارد.
• زیر سؤال بردن دانش قراردادی: این کتاب بسیاری از فرضیه‌های جاافتاده درباره‌ی سلامتی و رفاه را به چالش می‌کشد.
• رویکرد چندرشته‌ای: مته برای بیان نظریاتش از طیف گسترده‌ای از رشته‌ها کمک می‌گیرد، مانند پزشکی، روانشناسی، جامعه‌شناسی و فلسفه.

نویسنده در «افسانه عادی بودن» چه می‌گوید؟

دکتر مته که بیش از چهار دهه تجربه‌ی درمان بالینی دارد، متوجه شده است که تعریف رایج از «عادی بودن» اشتباه است؛ کم‌وبیش تمام بیماری‌ها بازتاب طبیعی از زندگی در فرهنگی غیرعادی است، چون روز به روز بیشتر از قبل از خود واقعی‌مان دور می‌شویم. اما مته فقط صورت مسئله را جلوی ما نمی‌گذارد، بلکه راه درمان و بهبودی را هم نشان‌مان می‌دهد.

نوشته روزنامه گاردین درباره کتاب افسانه عادی بودن

بازتاب انتشار «افسانه‌ی عادی بودن»

اغلب ریویونویس‌ها و خوانندگان از این کتاب استقبال کرده‌اند. روزنامه‌ی گاردین در‌باره‌ی «افسانه‌ی عادی بودن» نوشت: «کتابی پیشگام از متفکران مبتکر در عرصه‌ی پزشکی.» مجله‌ی کتاب نیویورک (The New York Journal of Books) هم نوشت: «کتابی قدرتمند و تفکربرانگیز که به واکاوی رابطه‌ی میان بیماری و تروما و هنجارهای اجتماعی می‌پردازد.»

جوایز و عملکرد «افسانه‌ی عادی بودن»

• جایزه‌ی واین برای کتاب غیرداستانی در سال 2023
• جزو پرفروش‌ترین کتاب‌ها در سراسر جهان

ترجمه‌های این کتاب

آراز بارسقیان، انتشارات میلکان

دیگر آثار گبور مته

زمانی که تن نه می‌گوید، ترجمه‌ی رؤیا منجم، انتشارات علم
ذهن فروپاشیده، ترجمه‌ی نرگس رازقی، انتشارات 360 درجه

اگر از این کتاب خوشتان آمد، این را هم پیشنهاد می‌کنیم

بدن فراموش نمی‌کند، بسل ون درکولک، ترجمه‌ی اکبر درویشی، نشر میلکان
روابط از دست رفته: علل اصلی افسردگی و اضطراب و راهکارهای غیرمنتظره، جوهن هری، ترجمه‌ی مهدی قراچه داغی، نشر پیکان
جرئت بسیار، برنه براون، ترجمه‌ی مریم تقدیسی، انتشارات آسمان نیلگون
تله‌ی شادمانی: دست از تقلا کردن بردار و زندگی کن، راس هریس، ترجمه‌ی علی صاحبی و مهدی اسکندری، انتشارات سایه سخن
کتاب عادت‌های اتمی، جیمز کلیر، ترجمه‌ی هادی بهمنی، نشر نوین

مروری بر آنچه خواندیم

• گبور مته، پزشک کانادایی، در کتاب «افسانه‌ی عادی بودن: تروما، بیماری و درمان در یک فرهنگ سمی» از شایع بودن بیماری‌های جسمی و روحی در جامعه‌ی مدرن صحبت می‌کند و می‌گوید این مسائل نتیجه‌ی مشکلات شخصی نیستند، بلکه در واقع فرهنگ سمی‌مان آن‌ها را به وجود آورده‌اند
• چیزهایی که از نظرمان عادی هستند ــ مانند اضطراب، مشکلات و تروما ــ اغلب اوقات بیماری سمی به شمار می‌آیند.
• بسیاری از کتاب‌های این حوزه بر استراتژی‌های فردی خودیاری تکیه می‌کنند، ولی مته بر نیاز به تغییر وسیع فرهنگی و ایجاد جامعه‌ای دلسوزتر و همدل‌تر تأکید دارد.
• مته فقط صورت مسئله را جلوی ما نمی‌گذارد، بلکه راه درمان و بهبودی را هم نشان‌مان می‌دهد.

یک جرعه از کتاب

واژه‌ی «تروما» به یونانی یعنی «زخم». متوجه باشیم یا نباشیم، این زخم‌خوردگی ما شکل برخورد با آن است که نشان می‌دهد رفتارمان باید چه باشد. باعث شکل یافتن عادت‌های اجتماعی است و طرز فکر ما را درباره‌ی جهان معین می‌کند. این تروما تعیین‌کننده‌ی دو چیز است: آیا می‌توانیم یا نمی‌توانیم به مهم‌ترین چیزهای زندگی‌مان عقلانی فکر کنیم؟ آیا توانایی‌اش را داریم؟ برای بسیاری از ما، چنین وضعیتی در نزدیک‌ترین شراکت‌ها دخالت می‌کند و باعث انواع و اقسام موذی‌گری‌های رابطه‌ای می‌شود.

دنیایی که به آن باور داریم در نهایت دنیایی می‌شود که در آن زندگی خواهیم کرد. اگر دنیا را مکانی خصمانه ببینیم، دنیایی که فقط در آن برندگان امکان رشد دارند، در نتیجه در چنین محیطی منِ نوعی هم باید برای بقا آدمی متخاصم و خودخواه و پرکبکبه و دبدبه بشوم. همین باعث می‌شود در ادامه‌ی زندگی هم به سمت محیط‌های رقابتی و جهتی بروم که آن نگاه را تأیید بکند و بر اعتبار این نگاه صحه بگذارد. باورهای ما هم معطوف به مقصود خودمان است، هم باعث ساخت جهان می‌شود.

استرس به دو شکل خودش را نشان می‌دهد: واکنشی آنی به تهدید باشد، یا شرایط مدت‌داری باشد که از طریق فشار بیرونی یا عوامل عاطفی درونی بر فرد وارد می‌شود. در حالی که استرس حاد واکنشی ضروری است که باعث می‌شود تمامیت روانی و فیزیکی ما حفظ شود، استرس مزمن چیزی است ممتد و لاینقطع که روان و فیزیک ما را زیر سؤال می‌برد. برای مثال، خشم موقعیتی آنی است که در آن استرس حاد برای هدفی مثبت ترتیب می‌گیرد؛ مثلاً دفاع از خود یا ایجاد مرزهایی بین‌فردی، چنین چیزی باعث می‌شود ذهن ما اندامی هوشیارتر و چابک‌تر و قدرتمندتر شود. خشم مزمن اما باعث می‌شود کل سیستم را هورمون‌های استرس پر کند و حضورش از وقت معین عادی فراتر رود. در درازمدت، چنین افزون‌های هورمونی با هر دلیلی که پشت خود دارند ممکن است به چنین نتایجی بینجامند: ما را مضطرب یا افسرده کنند؛ مصونیتی را که داریم سرکوب کنند؛ التهاب ایجاد کنند؛ رگ‌های خونی را نازک کنند، باعث بیماری‌های عروقی در تن شوند؛ رشد سرطان را ترویج دهند و ...

جای تعجب نیست که هر چه به یک نفر نزدیک‌تر می‌شویم، دچار فعل‌وانفعالات فیزیولوژیکی بیشتر با آن فرد می‌شویم. به همان نسبت پدیده‌ی بیولوژی بین‌فردی در زمینه‌ی رابطه‌ی نزدیک افراد هم به خوبی بررسی شده است. آدم‌هایی که با هم ازدواج کرده‌اند آمار مرگشان از همسالان مجرد هم‌دوره‌شان کمتر است. در آمار هم فرقی نمی‌کند این آدم‌های مجرد متارکه کرده، طلاق گرفته، بیوه شده یا اصلاً ازدواج نکرده باشند. آدم‌های مجرد بیشتر در خطر بیماری‌های قلبی و سرطان قرار می‌گیرند و درصد بیماری‌های مسرعی همچون آنفولانزا و ذات‌الریه در آن‌ها بیشتر است. امکان ایجاد بیماری‌هایی هم که مربوط به عادت‌های زندگی می‌شود در آن‌ها زیاد است؛ مثلاً بیماری‌های بافت‌های اندامی کبد و ریه.

خلاصه کتاب

بخش اول: طبیعت به هم مرتبط ما

گبور مته در این فصل می‌پرسد چرا با وجود پیشرفت‌های پزشکی، وضع سلامت در غرب رو به وخامت است. پاسخش این است که ما در فرهنگی مسموم به عوامل بیماری‌زا زندگی می‌کنیم، مانند انزوای اجتماعی و اضطراب شدید. علم پزشکی مدرن معمولاً این عوامل را نادیده می‌گیرد چراکه براساس الگویی عمل می‌کند که بدن انسان را مجزا از بقیه‌ی بُعدهای وجودی انسان درمان می‌کند. در نتیجه، الگوی جدیدی نیاز است تا ارتباط میان سلامت، ذهن و بافتارهای اجتماعی ـ سیاسی را بررسی کند.

بخش دوم: تحریف رشد انسان

ارتباط میان نیازهای اساسی انسان و دوران کودکی بررسی می‌شود. نویسنده معتقد است ما ذاتاً به ارتباط برقرار کردن نیاز داریم که این رفتار ما از انسان‌های نخستین در قبیله‌های شکارچی ـ گردآورنده به ما به ارث رسیده است. اما فرهنگ ما این نیاز را اغلب اوقات ناکام می‌گذارد؛ مثلاً وقتی به بچه‌ها یاد می‌دهیم عشق و ارتباط شرطی است و براساس رفتارشان این نیازها برآورده می‌شوند.

بخش سوم: از نو فکر کردن به ناهنجاری رنجوری‌ها در حکم همسازی‌ها

گبور مته در این بخش منطق اعتیاد در جهان سرمایه‌داری قرن بیست‌ویکم را بررسی می‌کند. او معتقد است دو دیدگاه مربوط به اعتیاد، یکی عواقب «انتخاب‌های نادرست» و دیگری «بیماری»، اشتباه هستند. اولی جاذبه‌ی قدرتمند اعتیاد و نظریه‌ی بیماری اهمیت اتفاقات زندگی و بافتار اجتماعی را نادیده می‌گیرند. ولی باید اعتیاد را فرایندی پیچیده بدانیم که میل به فرار از تروما ایجادش می‌کند. مته مفهوم «بیماری روانی» را که بر نگرش پزشکی مدرن درباره‌ی اضطراب روانی غلبه یافته، نقد می‌کند.

بخش چهارم: مسمومیت‌های فرهنگ ما

تأثیرات اجتماعی بر سلامت انسان بررسی می‌شود. نویسنده در این بخش می‌گوید سرمایه‌داری که ساختار اقتصادی تعیین‌کننده‌ی جامعه‌ی قرن بیست‌ویکمی است، برای سلامت انسان مضر است چراکه سطح اضطراب افراد را بالا می‌برد. سرمایه‌داری این کار را با رواج ناامنی و دور کردن ما از ایجاد روابط معنادار با دیگران انجام می‌دهد. همچنین مته درباره‌ی تأثیرگذاری اشکال مختلف تبعیض بر سلامت انسان صحبت می‌کند.

بخش پنجم: مسیری برای رسیدن به وحدت

مته می‌گوید ما می‌توانیم از تأثیرات فرهنگ مدرن بهبود بیابیم، آن‌هم با پروراندن چهار ویژگی اصالت داشتن، پویایی، ابراز کردن خشم به نحو سالم و پذیرش خود. مته معتقد است که ممکن است بیماری محرکی برای پرورش دادن این ویژگی‌ها باشد، اما می‌توانیم قبل از شروع بیماری، روزانه فرایند درون‌نگری را انجام دهیم تا به خودآگاهی و بهبودی دست یابیم.

درباره نویسنده

گبور مته

دیگر کتاب‌های نویسنده

گبور مته پزشک و نویسنده‌ی کانادایی ـ مجارستانی است که بیش از چهار دهه تجربه‌ی درمان بالینی دارد و برای فعالیت‌هایش در زمینه‌ی اعتیاد، اضطراب و رشد در دوران کودکی شناخته می‌شود. مته در کودکی همراه با خانواده‌اش به کانادا مهاجرت کرد و مدرک پزشکی خود را از دانشگاه بریتیش کلمبیا گرفته است. مته برای رویکرد همه‌جانبه‌اش به پزشکی، که بر اهمیت شناسایی علل پنهانی بیماری تأکید دارد و نه فقط درمان علائم، شناخته می‌شود.