ابله

شاهزاده لو نیکولایویچ میشکین، جوانی که در اواخر دهه‌ی سوم زندگی‌ و از نوادگان یکی از قدیمی‌ترین خاندان‌های روسی است، در صبح روزی از ماه نوامبر به سن پترزبورگ می‌رسد. او در چهار سال گذشته برای درمان «بلاهت» و صرع در آسایشگاهی در سوئیس اقامت داشته. تنها قوم و خویش میشکین در سن پترزبورگ، لیزاوتا پروکوفیونا یپانچیناست که نسبت دوری با او دارد. مادام یپانچین همسر ژنرال یپانچین، مردی ثروتمند و محترم است که در آستانه‌ی ورود به دهه‌ی هفتم عمرش است. شاهزاده با خانواده‌ی یپانچین ملاقات می‌کند که سه دختر به نام‌های الکساندرا، آدلائیدا و آگلایا دارند و آخرین دخترشان جوان‌ترین و زیباترین آن‌هاست. ژنرال یپانچین دستیار جاه‌طلب و نسبتاً به‌دردنخوری به نام گاوریل آردالیونویچ ایولگین (ملقب به گانیا) دارد که میشکین او را هم ملاقات می‌کند. گانیا، در حقیقت عاشق آگلایا است، اما برای ازدواج با آناستازیا فیلیپوونا باراشکوف، «زن اغواگر» فوق‌العاده زیبایی تلاش می‌کند که زمانی معشوقه‌ی توتسکیِ اشراف‌زاده بود. توتسکی به گانیا وعده‌ داده است که اگر با ناستازیا فیلیپوونای «سقوط‌کرده» ازدواج کند، به او 75000 روبل می‌دهد. از آنجا که میشکین بسیار معصوم و ساده‌دل است، گانیا موضوع خواستگاری از ناستازیا را در مقابل شاهزاده مطرح می‌کند. 
در ادامه‌ی داستان می‌خوانیم که ناستازیا فیلیپوونا قصد دارد به خانواده‌ی گانیا توهین کند، چون او را به عنوان همسر گانیا قبول نکرده‌اند. اما میشکین جلوی او را می‌گیرد و ناستازیا را از رفتارش شرمنده می‌کند. ناگهان جماعتی از مست‌ها و سرکشان به سرکردگی پارفیون سمیونوویچ روگوژین، جوان 27 ساله‌ای با موهای تیره که صمیمانه عاشق ناستاسیا فیلیپوونا است، از راه می‌رسند. روگوژین قول می‌دهد صد هزار روبل برای جشن تولد ناستازیا، که همان شب برپا می‌شود، هدیه بیاورد؛ جشنی که قرار است ناستازیا در آن اعلام کند که با گانیا ازدواج خواهد کرد یا خیر. 
در جشن توتسکی، ژنرال یپانچین، گانیا، فردیشچنکو، پتیسین ــ دوست رباخوار گانیا که خواستگار واریا ایولگین است ــ و چند نفر دیگر حضور دارند. با کمک کولیا، شاهزاده میشکین هم ناخوانده از راه می‌رسد. به توصیه‌ی‌ شاهزاده، ناستازیا فیلیپوونا پیشنهاد گانیا را رد می‌کند. روگوژین با صد هزار روبلی که وعده داده بود وارد می‌شود، اما ناگهان خود میشکین از ناستازیا فیلیپوونا خواستگاری می‌کند و می‌گوید اخیراً متوجه شده که ارث زیادی به او رسیده. ناستازیا فیلیپوونا از خواستگاری کسی که قلبی صادق و سخاوتمند دارد، بهت‌زده شده است، ولی لیاقت خود را روگوژین می‌داند، بنابراین مهمانی را با روگوژین و دوستان او ترک می‌کند.
شاهزاده میشکین شش ماه بعد را در پی ناستازیا است و او نیز مدام از روگوژین به شاهزاده پناه می‌برد و دوباره به روگوژین بازمی‌گردد. ارث میشکین کمتر از انتظارش است و با پس دادن مطالبات طلبکاران و اقوام ادعایی که بسیاری‌شان دروغین هستند، کم و ناچیزتر می‌شود. عاقبت شاهزاده به سن پترزبورگ بازمی‌گردد و به دیدن روگوژین در خانه‌اش که بسیار دلگیر و خوفناک است، می‌رود. ولی اواخر همان روز، روگوژین در سرسرای هتل شاهزاده با چاقو به میشکین حمله می‌کند، اما شاهزاده ناگهان دچار صرع می‌شود و به این ترتیب نجات می‌یابد. 
در قسمت بعدی می‌خوانیم که شاهزاده بیشتر وقت خود را در خانه‌ی یپانچین‌ها می‌گذراند. به زودی اطرافیانش متوجه عشق او به آگلایا می‌شوند و حدس می‌زنند به احتمال زیاد آگلایا هم پاسخ عشق میشکین را می‌دهد. با این حال، او که دختری مغرور، بااراده و دمدمی‌مزاج است، از اعتراف به عشق خود به شاهزاده میشکین خودداری و حتی آشکارا او را مسخره می‌کند. خانواده آگلایا کم کم با میشکین به عنوان نامزدش برخورد می‌کنند و حتی یک مهمانی شام با مهمانان مشهوری که افراد بلندمرتبه‌ی روسیه هستند، برگزار می‌کنند. میشکین در جریان یک سخنرانی پرشور و آتشین در مورد مذهب و آینده‌ی‌ اشراف، به طور اتفاقی یک گلدان زیبای چینی را می‌شکند. بعدازظهر همان روز هم حمله صرع خفیفی به او دست داده بود. مهمانان و خانواده متقاعد می‌شوند که شاهزاده‌ی به ظاهر بیمار، مناسب آگلایا نیست.
با این حال، آگلایا به میشکین جواب رد نمی‌دهد و حتی ملاقاتی با ناستازیا فیلیپوونا ترتیب می‌دهد که نامه‌هایی برای آگلایا می‌نویسد تا متقاعدش کند با میشکین ازدواج کند. در طول این ملاقات، دو زن شاهزاده را مجبور می‌کنند بین عشق عاشقانه‌اش به آگلایا و عشق ترحم‌آمیزش به ناستازیا فیلیپوونا یکی را انتخاب کند. میشکین مدت کوتاهی تردید می‌کند که باعث می‌شود آگلایا فرار کند و همه‌ی امیدها برای نامزدی‌شان را از بین می‌برد. ناستازیا فیلیپوونا می‌خواهد با شاهزاده ازدواج کند، اما عاقبت نشان می‌دهد نمی‌تواند به وعده‌ی خود عمل کند و در عوض در آخرین لحظه با روگوژین فرار می‌کند.شاهزاده روز بعد ردپای آن دو را تا سن پترزبورگ دنبال می‌کند و می‌فهمد روگوژین طی شب با چاقو به ناستازیا حمله کرده و او را مجروح کرده است. هر دو مرد تمام شب را بالای سر جسد ناستازیا که روگوژین روی میز تحریرش خوابانده، بیدار می‌مانند. 
در پایان روگوژین به پانزده سال کار اجباری در سیبری محکوم می‌شود، شاهزاده میشکین عقل خود را از دست می‌دهد و به آسایشگاه سوئیس باز می‌گردد و آگلایا با یک کنت لهستانی روسیه را ترک می کند، اما او مردی دروغگوست و خیلی زود آگلایا را رها می‌کند.