معرفی کتاب جنایت و مکافات [بریده+خلاصه]|جغد سیاه

Q: چرا باید «جنایت و مکافات» را خواند؟

برای آشنایی و تأمل دربارهی پیچیدگیهای شخصیتی انسان و عواقب تخطی از مرزهای اخلاقی.

Q: چه کسانی «جنایت و مکافات» را بخوانند؟

علاقهمندان به ادبیات روسیه و رمانهای روانشناختی و فلسفی.

درباره‌ی کتاب «جنایت و مکافات»

معرفی کتاب

رمان تأثیرگذار «جنایت و مکافات» به قلم نویسنده‌ی شهیر روسی، فئودور داستایوفسکی در سال 1866 منتشر شد. وقایع داستان در سن پترزبورگ می‌گذرد و بحران ذهنی و مخمصه‌ی اخلاقی‌ای را که شخصیت محوری داستان، رودیون راسکولنیکوف، با آن روبروست، می‌کاود. او دانشجوی آسمان‌جلی است که نقشه‌ی قتل یک پیرزن رباخوار بی‌وجدان را می‌ریزد. داستان حول محور فعل جنایت کردن، پیامدهای اخلاقی عمل راسکولنیکوف و تجسس‌ها و مجازات متعاقبش می‌گردد. با جلو رفتن رمان، ناراحتی روانی راسکولنیکوف را شاهدیم که با احساس گناه، پارانویا و عواقب جنایت دست‌وپنجه نرم می‌کند. داستایوفسکی به عمق روان انسان وارد می‌شود، پرسش‌های اخلاقی و فلسفی‌ پیرامون جنایت، مجازات و رستگاری را بررسی می‌کند. «جنایت و مکافات» برای شخصیت‌های پیچیده، پیرنگ با جزئیات و تودرتو و ایده‌های تفکربرانگیز مشهور است. این رمان تأثیری شگرف بر ادبیات، روانکاوی و فلسفه گذاشته و پایه‌های شهرت داستایوفسکی را به عنوان بزرگ‌ترین رمان‌نویس تاریخ مستحکم کرده است.

«جنایت و مکافات» چطور نوشته شد؟

فئودور داستایوفسکی در برهه‌ای که درگیری‌های شخصی و گرفتاری‌های مالی داشت، «جنایت و مکافات» را نوشت. ایده‌ی نوشتن رمان در 1865 به ذهن داستایوفسکی رسید. آن موقع تحت فشار شدید مالی بود و مجبور بود کتابی موفق بنویسد تا زندگی‌اش ثبات پیدا کند. ابتدا قصد داشت رمانی کوتاه بنویسد که تمرکزش روی جنایت است، اما هر چه جلوتر می‌رفت به داستانی پیچیده‌تر که ذهن انسان، اخلاقیات و رستگاری را بررسی می‌کرد، تبدیل شد.

شخصیت اصلی رمان «جنایت و مکافات»

رودیون راسکولنیکوف، دانشجوی فقیر، جوان و سابق رشته‌ی حقوق که در سن پترزبورگ زندگی می‌کند. راسکولنیکوف شخصیتی پیچیده دارد که آمیزه‌ای است از هوشمندی، تکبر و استیصال.

شخصیت‌های داستان

سوفیا سمیونوونا مارملادوف (سونیا): تن‌فروشی که راسکولنیکوف به او دل می‌بازد و راهنمای اخلاقی‌اش می‌شود.
پیوتر پتروویچ لوژین: کارآگاهی که مسئول تجسس و تحقیق درباره‌ی قتل‌هایی است که راسکولنیکوف مرتکب شده.
دمیتری پروکوفیچ رازومیخین: دوست مورد اعتماد راسکولنیکوف
دونیا: خواهر راسکولنیکوف
پیوتر پتروویچ لوژین: مردی خودبین و مکار که قصد دارد با دونیا ازدواج کند.
سویدریگایلف: مردی ثروتمند و مرموز که اتفاقی اعتراف راسکولنیکوف نزد سونیا را می‌شنود.
کاترینا اینوانونا: مادر سونیا که با فقر و بیماری دست و پنجه نرم می‌کند.
آلیونا ایوانونا: پیرزن رباخوار که راسکولنیکوف در ابتدای رمان او را می‌کشد.

«جنایت و مکافات» در کدام گونه‌ی ادبی جای می‌گیرد؟

در گونه‌ی ادبیات روانکاوی، ادبیات فلسفی و رمان جنایی.

با چه مضامینی در رمان «جنایت و مکافات» مواجه می‌شویم؟

این رمان به این پرسش که آیا ارتکاب به جنایت را می‌توان از لحاظ اخلاقی توجیه کرد، می‌پردازد و پیامدهای روانی زیر پا گذاشتن اخلاقیات را بررسی می‌کند. از طرفی، عذاب روحی‌ای که راسکولنیکوف دچارش می‌شود و مسیر او به سوی رهایی مضامین گناه، بخشش و احتمال تحول فردی را به نمایش می‌گذارد.

نویسنده در «جنایت و مکافات» چه می‌خواهد بگوید؟

داستایوفسکی ژرفای روانی و تضادهای شخصیت‌های داستان را پررنگ می‌کند تا این پیام را برساند که انسان‌ها پیچیده‌اند و نمی‌توان با یک دسته‌بندی ساده تعریف‌شان کرد. همچنین او بر اهمیت اخلاقیات و عواقب عملکرد شخص تأکید می‌کند و سودگرایی را به چالش می‌کشد. در نهایت اینکه رمان شرایط اجتماعی‌ای را که راه افراد را به ناامیدی و جرم و جنایت می‌کشاند، نقد می‌کند و آسیب‌های جبران‌ناپذیر فقر بر انسان را برمی‌شمرد.

انتشار «جنایت و مکافات» چه بازتابی داشت؟

این رمان در زمان انتشار با نظرات مثبت و منفی روبرو شد اما با گذشت زمان شاهکاری ادبی شناخته شد و سنگ محکی برای ادبیات روسیه. بسیاری از نویسندگان معاصر داستایوفسکی تصویر واقع‌گریانه از روان انسان، شخصیت‌های باورپذیر، پرداختن به مسائل اخلاقی بغرنج داستان را ستوده‌اند.

جوایز و عملکرد «جنایت و مکافات»

«جنایت و مکافات» در زمان انتشارش جایزه‌ای دریافت نکرد، چون در قرن نوزدهم اعطای جایزه‌ی ادبی مثل امروز رایج نبود. اما از همان دوره رمان داستایوفسکی را اثر کلاسیک ادبیات روسیه و اثری مهم در ادبیات جهان قلمداد می‌کنند. داستان «جنایت و مکافات» بارها دستمایه‌ی اقتباس‌های سینمایی و نمایشی قرار گرفته است، مثل اقتباس سینمایی روسی در 1970 به کارگردانی لی اف کولیجانوف که جایزه بزرگ چهارمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم مسکو را دریافت کرد.
همچنین فیلم امتیاز نهایی از وودی آلن، با نقش‌آفرینی اسکارلت جوهانسون و جاناتان ریس میرز برگرفته از این رمان درخشان بوده است.

جای «جنایت و مکافات» در کتابخانه‌تان کجاست؟

می‌توانید این کتاب را در کنار آثار ادبی کلاسیک، ادبیات روسیه یا رمان‌های فلسفی قرار دهید.

چه ترجمه‌هایی از این کتاب در فارسی در دسترس است؟

اصغر رستگار، نشر نگاه
پرویز شهدی، نشر کتاب پارسه
مهری آهی، انتشارات خوارزمی
حمیدرضا آتش‌برآب، انتشارات علمی و فرهنگی
مهرناز بهروش، ندای معاصر (زرین کلک)
محمد حیدری، انتشارات نارنگی
منیره کفتری، انتشارات آوای مهدیس
نسرین مجیدی، انتشارات روزگار
شهاب‌الدین عباسی، نشر نخستین
مسعود درویشی، انتشارات کیوی

اگر از این کتاب خوشتان آمد، این کتاب را هم پیشنهاد می‌کنیم

کتاب بیگانه نوشته‌ی آلبر کامو که در آن هم نویسنده به مضامینی مانند اخلاقیات، احساس گناه و ذهن انسان می‌پردازد.

مروری بر آنچه خواندیم

• رمان تأثیرگذار «جنایت و مکافات» به قلم فئودور داستایوفسکی در 1866 منتشر شد.
• داستان درباره‌ی جنایت کردن، پیامدهای اخلاقی عمل انسان و مجازات متعاقبش می‌گردد.
• این رمان تأثیری شگرف بر ادبیات، روانکاوی و فلسفه گذاشه است.
• فئودور داستایوفسکی در برهه‌ای که درگیری‌های شخصی و گرفتاری‌های مالی داشت، «جنایت و مکافات» را نوشت.
• رودیون راسکولنیکوف، دانشجوی فقیر و جوان، شخصیت اصلی داستان است.
• آیا ارتکاب به جنایت را می‌توان از لحاظ اخلاقی توجیه کرد؟
• بررسی آسیب‌های جبران‌ناپذیر فقر بر انسان
• «جنایت و مکافات» شاهکاری ادبی شناخته می‌شود.
• داستان «جنایت و مکافات» بارها دستمایه‌ی اقتباس‌های سینمایی و نمایشی قرار گرفته است.
• این کتاب را در کنار آثار ادبی کلاسیک، ادبیات روسیه یا رمان‌های فلسفی قرار دهید.
• آثار داستایوفسکی تأثیری شگرف بر ادبیات مدرن و فلسفه گذاشته است.

یک جرعه از کتاب

رازومیخین که صدایش دم‌به‌دم بلندتر می‌شد، داد کشید: «شما چی فکر می‌کنید؟ فکر می‌کنید من آن‌ها را به خاطر چرند گفتنشان ملامت می‌کنم؟ ابداً؟ اتفاقاً من دوست دارم مردم چرت‌وپرت بگویند. تنها امتیاز انسان بر سایر موجودات همین است. با همین چرت‌وپرت گفتن است که آدم به حقیقت می‌رسد. من انسانم چون چرند می‌گویم. تا امروز حتی یک حقیقت کشف‌ نشده که قبلش صدها یا هزار بار چرت‌وپرت محض نگفته‌ باشند‌، و اتفاقاً این خیلی هم قابل تحسین است. منتها، ببینید، مشکل ما روس‌ها این است که حتی چرت‌وپرت را هم نمی‌توانیم به شیوه‌ی خودمان بگوییم. هر چرند و پرندی که دلت می‌خواهد بگو، اما به راه و رسم خودت، آن‌وقت من حاضرم پایت را هم ببوسم. چون مزخرف گفتن به شیوه‌ی خود، هزار بار بهتر از منطقی حرف زدن به شیوه‌ی دیگران است. در مورد اول، تو یک انسانی؛ در مورد دوم، یک طوطی مقلد!

وارد سبزه‌میدان شد. از مردم عادی بیزار بود؛ از جماعت گریزان بود؛ با این حال، عمداً جایی می‌رفت که جمعیتش انبوه‌تر باشد. حاضر بود همه چیزش را بدهد و تنها باشد؛ با این همه، احساس می‌کرد دقیقه‌ای نمی‌تواند تنهایی را تحمل کند.

عجب قوم طُرفه‌ای هستید شما. ظاهراً عالم غیب را قبول ندارید، اما باطناً تا رگ و پی‌تان قبولش دارید. از همین «احتمالاً» گفتن‌تان، دوست عزیز، پیداست که شما ملت حتی وقتی هم که می‌خواهید عقیده‌تان را به زبان بیاورید، بزدل و محافظه‌کارید. مقصودم تو نیستی. تو فقط نظر خودت را گفتی و باکی هم از کسی نداری. اتفاقاً همین است که کنجکاوی مرا برانگیخته.»

خلاصه کتاب

بخش اول

رودیون راسکولنیکوف، شخصیت اصلی داستان، به خاطر بی‌پولی تحصیل در دانشگاه را رها کرده و حالا تنها و فقیر در سن پترزبورگ زندگی می‌کند. وضعیت بغرنجی دارد و برای قتل و دزدی از پیرزنی رباخوار نقشه می‌ریزد. ابتدا نمی‌تواند نقشه‌اش را عملی کند. اما بعد از مدتی، بالاخره راسکولنیکوف با لباس مبدل سراغ پیرزن می‌رود و او و خواهر ناتنی‌اش را، که ناگهان به خانه‌ی پیرزن می‌رسد، می‌کشد. راسکولنیکوف، سراسیمه و آشفته، چند وسیله می‌دزدد و بدون اینکه کسی متوجه شود از خانه‌ی پیرزن بیرون می‌آید.

بخش دوم

روز بعد به اداره‌ی پلیس احضار می‌شود اما می‌فهمد درباره‌ی ماجرای قتل پیرزن و خواهرش نیست و قضیه به بدهکاری‌اش مربوط می‌شود. اما وقتی می‌بیند جریان قتل در دست بررسی است از حال می‌رود و همین‌جا پلیس به او مشکوک می‌شود. راسکولنیکوف به خانه برمی‌گردد و هر چه از خانه‌ی پیرزن دزدیده در خارج از خانه‌اش پنهان می‌کند. کم کم اطرافیانش متوجه می‌شوند وقتی صحبت از قتل پیرزن و خواهرش می‌شود، راسکولنیکوف پریشان می‌شود.

بخش سوم

رازومیخین عاشق دونیا، خواهر راسکولنیکوف، می‌شود و کمک می‌کند رابطه‌ی او با خانواده‌اش بهتر شود.. راسکولنیکوف به بهانه‌ی گرفتن ساعتی که به عنوان گرو نزد پیرزن رباخوار مانده بود به دیدن پتروویچ، مسئول تحقیقات درباره قتل و از اقوام رازومخین، می‌رود و احساس می‌کند پتروویچ به او مشکوک شده است. در راه خانه، مردی او را «قاتل» خطاب می‌کند و راسکولنیکوف آن شب کابوس می‌بیند.

بخش چهارم

راسکولنیکوف و سونیا که برای مراسم خاکسپاری مارملادوف حاضر می‌شوند، درباره‌ی دین و اخلاق صحبت می‌کنند. سونیا برای کمک به وضع مالی خانواده‌اش تن‌فروشی می‌کند و راسکولنیکوف برای او دلسوزی می‌کند. او به سونیا می‌گوید روز بعد نزد او برمی‌گردد و به او می‌گوید چه کسی آن دو زن را به قتل رسانده. پتروویچ دوباره از راسکولنیکوف بازجویی می‌کند. او مطمئن است راسکولنیکوف قاتل است، اما هنوز هیچ مدرکی ندارد. همان موقع مردی به قتل پیرزن رباخوار و خواهرش اعتراف می‌کند، اما باز هم پتروویچ این اعتراف را باور ندارد.

بخش پنجم

بعد از بازجویی، راسکولنیکوف به دیدن سونیا می‌رود و همه چیز را برایش تعریف می‌کند. سویدریگایلوف، همسایه‌ی سونیا، حرف‌های او را می‌شنود و تصمیم می‌گیرد برای باج‌گیری از دونیا و ازدواج با او، از این موضوع استفاده کند.

بخش ششم

دونیا به درخواست سویدریگایلوف جواب رد می‌دهد و دست به خودکشی می‌زند. دوباره پتروویچ با راسکولنیکف ملاقات می‌کند و به او می‌فهماند که حقیقت را می‌داند. با این حال، می‌خواهد به راسکولنیکف مهلت دهد تا خودش صادقانه اعتراف کند. عاقبت راسکولنیکوف که از تهدیدهای سویدریگایلوف ترسیده و خبر ندارد او خودکشی کرده، روانه‌ی اداره‌ی پلیس می‌شود تا اعتراف کند.

پس‌گفتار

راسکولنیکوف به هشت سال کار سخت در سیبری محکوم می‌شود.

درباره نویسنده

فئودور داستایفسکی

دیگر کتاب‌های نویسنده

فئودور داستایفسکی در روسیه در سال ۱۸۲۱ به دنیا آمد. در بیست سالگی نویسندگی را آغاز کرد و نخستین رمانش «بیچارگان» برای نخستین‌بار در سال ١۸۴۶ هنگامی‌که داستایفسکی تنها ۲۵ ساله بود، چاپ شد. او در ادبیات روسیه یکی از تاثیرگذارترین و بزرگ‌ترین نویسنده‌ها است. می‌توان از آثار داستایفسکی به «همزاد»، «بیچارگان»، «آزردگان»، «قماباز»، «شب‌های روشن»، «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف» و اشاره کرد. فئودور داستایفسکی در سال ۱۸۸۱ از دنیا رفت. یازده رمان بلند، سه رمان و هفده داستان کوتاه و یادداشت‌ها و سفرنامه‌ها کارنامه‌ی نویسندگی اوست. بسیاری از منتقدان ادبی از او به عنوان یکی از بزرگترین و برجسته‌ترین روانشناسان در ادبیات جهان یاد می‌کنند و آثارش را از مهم‌ترین متون اگزیستانسیالیستی می‌دانند. رمان «یادداشت‌های زیر‌زمینی» او از اولین آثار ادبی اگزیستانسیالیستی به حساب می‌آید.