معرفی کتاب طاعون به همراه خلاصه و بریده‌هایی از کتاب|جغد سیاه

Q: چرا باید «طاعون» را خواند؟

برای آشنایی با ایدههای اگزیستانسیالیسم، ابزوردیسم و ماهیت انسان و اندیشیدن به عقاید و ارزشهایمان.

Q: چه کسانی «طاعون» را بخوانند؟

علاقهمندان به داستانهای فلسفی، آثار کامو، دانشجویان و پژوهشگران رشتهی ادبیات، فلسفه و تاریخ.

تاب‌آوری انسان در زمانه‌ی بلا
درباره‌ی کتاب «طاعون»

معرفی کتاب

رمان کلاسیک «طاعون» نوشته‌ی آلبر کامو، فیلسوف و نویسنده‌ی فرانسوی، در 1947 منتشر شد، یعنی پنج سال بعد از مشهورترین اثرش کتاب بیگانه. وقایع داستان در شهر اوران در الجزیره و طی دهه‌ی 1940 روی می‌دهد و شرح شیوع طاعون و قرنطینه‌ی آن شهر است. این داستان تمثیلی است از وضعیت انسان و بررسی درونمایه‌های هستی‌شناختی مانند رنج، تاب‌آوری و دست و پنجه نرم کردن با بدبختی. کامو در این اثر بر اهمیت همدردی و همبستگی در دوره‌ی سختی و مشکلات تأکید می‌کند. تصویر واضحی که کامو از شرح طاعون‌زده به نمایش می‌گذارد و کشمکش‌های احساسی و فلسفی اهالی شهر، درکی منحصربه‌فرد از رنج، امید و تاب‌آوری انسان به دست می‌دهد.

«طاعون» چطور نوشته شد؟

کامو برای توصیف بدون نقص شیوع طاعون، تحقیقی جامع درباره‌ی گزارش‌های تاریخی بیماری‌های همه‌گیر انجام داد: مانند طاعون سیاه و وبا در اورانِ قرن نوزدهم. همچنین با پزشکان متخصص مشورت کرد تا مطمئن شود در شرح جزئیات بیماری و تأثیراتش بر بدن انسان اشتباه نمی‌کند. کامو در دوران جنگ جهانی دوم در فرانسه زندگی می‌کرد و شاهد رنج و ویرانی مردم و شهر بود. تجربیات دست‌اول او از وحشت و هراس جنگ و توانایی تاب‌آوری انسان در هنگام بدبختی و دشواری، به شدت روی درونمایه‌ها و شخصیت‌های «طاعون» تأثیر گذاشته‌اند. ذهن کامو به شدت درگیر فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم و ابزوردیسم بود، مکتب‌هایی که روی جستجوی انسان برای یافتن معنا در جهانی بی‌تفاوت به سرنوشت او تمرکز دارد؛ این مفاهیم در خلق و شکل‌گیری این رمان بی‌تأثیر نبوده‌اند.

شخصیت اصلی رمان «طاعون»

دکتر برنار ریو، نخستین شخصیتی است که این بیماری مرموز را مشاهده و سخت تلاش می‌کند با این بیماری مبارزه کند.

شخصیت‌های داستان

ژان تارو: شخصیتی اسرارآمیز که دقیقاً قبل از شیوع طاعون وارد شهر اوران می‌شود.
ریمون رامبر: روزنامه‌نگار اهل پاریس که به خاطر قرنطینه در شهر اوران حبس می‌شود.
ژوزف گران: کارمند دولتی نجیب و بی‌حاشیه‌ای که دوست دارد نویسنده شود.
پدر پانلو: کشیش یسوعی که گناهان انسان را مسئول شیوع طاعون می‌داند.
کُتار: آدمی آب‌زیرکاه و بدگمان که در ابتدای آشفتگی طاعون خوشحال است.
دکتر کاستل: دکتر مسن که استاد دکتر ریو است و برای مبارزه با طاعون به او کمک می‌کند.

«طاعون» در کدام گونه‌ی ادبی جای می‌گیرد؟

چون داستان به درونمایه‌های فلسفی، مانند اگزیستانسیالیسم، ابزوردیسم و جستجوی معنا در دنیای به ظاهر بی‌تفاوت، می‌پردازد می‌شود این رمان را در گونه‌ی ادبیات فلسفی قرار داد. «طاعون» برخی از عناصر ادبیات پادآرمانشهری را هم دارد؛ این رمان جامعه‌ای بحران‌زده را توصیف می‌کند و عواقب ناکارآمدی مقامات سیاسی و خطرات سهل‌انگاری را نشان می‌دهد.

با چه مضامینی در رمان «طاعون» مواجه می‌شویم؟

خود بیماری طاعون درونمایه‌ی محوری رمان است. طاعون در این رمان می‌تواند به فاشیسم و نازیسم جنگ جهانی دوم و مقاومت فرانسه مربوط دانسته شود. مصداق جهانی‌تر طاعون را می‌توانیم دولت‌های سرکوبگر یا حتی خود سرکوبی بدانیم که اقلیتی از جامعه به دلیلی نامشخص درگیرش هستند.

نویسنده در «طاعون» چه می‌خواهد بگوید؟

کامو بر پوچی زندگی تأکید دارد و روی طبیعت تصادفی و بی‌تفاوت جهان دست می‌گذارد. از نظر او طاعون در واقع رنج و تقلایی است که در ذات وجودی انسان هست؛ کامو با نوشتن این رمان شکنندگی و ناپایداری هستی را به خواننده یادآور می‌شود.

انتشار «طاعون» چه بازتابی داشت؟

«طاعون» از زمان انتشارش خیل عظیم خوانندگان را به خود جذب کرده است. منتقدان نثر پرمایه‌ و پرداختن به مسائل پیچیده‌ی فلسفی و درونمایه‌های هستی‌شناختی کتاب را ستوده‌اند. هنگام شیوع کوویدـ19 هم دوباره این کتاب به صدر جدول‌های پرفروش‌ترین کتاب‌ها بازگشت و بسیاری از خواننده‌ها شباهت‌هایی را با بیماری «طاعون» و کوویدـ19 می‌دیدند.

جوایز و عملکرد «طاعون»

• آلبر کامو در سال 1957 برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد و هیئت تصمیم‌گیرنده‌ی نوبل رمان «طاعون» را یکی از آثاری برشمردند که در این انتخاب تأثیرگذار بوده.
• نام رمان «طاعون» در فهرست بهترین رمان‌های قرن بیستم دیده می‌شود.
• این رمان تأثیری ماندگار بر فرهنگ عامه داشته و داستانش در فرم‌های مختلف، سینما، تئاتر و اپرا، اقتباس شده است.

همچنین روزنامۀ گاردین در توصیف این اثر نوشته است: «داستانی برای عصر حاضر و همه ی اعصار.»

جای «طاعون» در کتابخانه‌تان کجاست؟

اگر طرفدار کتاب‌های کامو باشید، اولین انتخابتان کنار بقیه‌ی آثار این نویسنده است. ادبیات فلسفی، ادبیات پادآرمانشهری یا ادبیات اگزیستانسیالیستی هم می‌توانند جزو انتخاب‌هایتان باشند.

چه ترجمه‌هایی از این کتاب در فارسی در دسترس است؟

رضا سیدحسینی، نشر نیلوفر
پرویز شهدی، انتشارات مجید (به سخن)
کاوه میرعباسی، نشر چشمه
محمدجوا فیروزی، انتشارات نگاه
اقدس یغمایی، انتشارات جامی (مصدق)
حسین دهخدا، نشر روزگار
محمد غلامی، انتشارات علم
حسین کاظمی یزدی، انتشارات کارگاه فیلم و گرافیک سپاس

اگر از این کتاب خوشتان آمد، این کتاب را هم پیشنهاد می‌کنیم

«کوری» نوشته‌ی خوزه ساراماگو که داستان درباره‌ی بیماری همه‌گیری است که به آشفتگی، انزوا و فروپاشی جامعه منجر می‌شود.

مروری بر آنچه خواندیم

• آلبر کامو «طاعون» را پنج سال بعد از مشهورترین اثرش «بیگانه» نوشت.
• داستان شرح شیوع طاعون و قرنطینه‌ی شهر است.
• تأثیرگذاری تجربیات دست‌اول کامو از وحشت و هراس جنگ روی درونمایه‌ها و شخصیت‌های «طاعون»
• ذهن کامو به شدت درگیر فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم و ابزوردیسم بود.
• این رمان را در گونه‌ی ادبیات فلسفی و ادبیات پادآرمانشهری قرار می‌گیرد.
• بیماری طاعون درونمایه‌ی محوری رمان است.
• کامو با نوشتن این رمان شکنندگی و ناپایداری هستی را به خواننده یادآور می‌شود.
• هنگام شیوع کوویدـ19 هم دوباره این کتاب به صدر جدول‌های پرفروش‌ترین کتاب‌ها بازگشت.
• آلبر کامو در سال 1957 برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد.
• آلبر کامو نقش بسزایی در ادبیات اگزیستانسیالیست و ابزوردیست ایفا کرد.
• اگر از مطالعه‌ی «طاعون» لذت بردید، پیشنهاد می‌کنیم «کوری» نوشته‌ی خوزه ساراماگو را هم بخوانید.

یک جرعه از کتاب

سرانجام دستخوشِ نهایتِ انزوا هیچ‌کس نمی‌توانست به یاریِ همسایه‌اش چشم امید داشته باشد و هر کس با مصایبش تنها بود. اگر یکی از ما، برحسب اتفاق می‌کوشید سفره‌ی دلش را باز کند یا از احساسش چیزی بگوید، پاسخی که می‌گرفت ـ حالا هر چه بودـ اغلب می‌آزردش. آن‌وقت درمی‌یافت خودش و مخاطبش راجع‌به دو موضوع مختلف حرف می‌زنند.

«پروردگار بزرگ و بخشنده است، به او پناه بیاورید.» در عوض همه به سمت چیزی دیگر هجوم می‌آورند که آن را به درستی نمی‌شناسند یا به نظرشان می‌آید برایشان از رحمت الاهی واجب‌تر است. اوایل که گمان می‌کردند این هم مرضی است مثل سایر بیماری‌ها، دین جایگاهش را حفظ کرده بود. اما وقتی فهمیدند قضیه وخیم‌تر از این حرف‌هاست، به فکر لذت‌جویی افتادند. از آن پس تمام هول‌وهراسی که طی روز بر چهره‌ها نقش می‌بندد، در شامگاهان سوزان و غبارآلود به بی‌قراری و هیجانی پر جنب‌وجوش بدل می‌شود، آزادی ناشیانه‌ای که همه‌ی مردم را ملتهب می‌کند.

روشی آسان برای شناختن یک شهر، پی بردن به نحوه‌ی کار کردن، دوست داشتن و مردن مردمانش است. در شهر کوچک ما، نمی‌دانم به خاطر آب و هوایش است یا چیزی دیگر که همه‌ی این چیزها با شتابزدگی و پریشان‌خیالی صورت می‌گیرد، یعنی آدم در آن ملول می‌شود و می‌کوشد به همه‌چیز عادت کند. همشهری‌هایمان زیاد کار می‌کنند، ولی فقط برای ثروتمند شدن. همه‌ی علاقه‌شان متوجه دادوستد است و به‌اصطلاح خودشان دنبال کار و کاسبی هستند. طبعاً به شادی‌های ساده هم علاقه‌مندند، سینما و آبتنی در دریا را دوست دارند. اما خیلی عاقلانه این تفریح‌ها را می‌گذارند برای شنبه‌شب و روز یکشنبه، در بقیه‌ی روزهای هفته می‌کوشند پول زیادی به دست بیاورند.

بلاها در حقیقت شباهت‌ها و وجوه مشترکی با هم دارند، ولی موقعی که نازل می‌شوند، آدم‌ها به دشواری آن‌ها را قبول می‌کنند. در دنیا به همان اندازه‌ی جنگ‌ها، بیماری طاعون هم وجود دارد. با این همه، هم جنگ و هم طاعون همیشه آدم‌ها را کت‌بسته غافلگیر می‌کند.

بلاها و آفت‌ها همطراز انسان‌ها نیستند، بنابراین آدم‌ها می‌گویند بلا چیزی غیرواقعی است، کابوسی است ترسناک که زود می‌گذرد. ولی همیشه هم زود نمی‌گذرد، آدم‌ها هستند که از کابوسی به کابوسی دیگر کشانده می‌شوند و آن‌هایی که فقط به فکر خودشان هستند، جلوتر از همه، چون احتیاط به خرج نداده‌اند.

خلاصه کتاب

بخش اول

داستان با ظهور ناگهانی موش‌های مرده در شهر اوران شروع می‌شود. دکتر برنار ریو این موش‌های مرده را می‌بیند و نگران می‌شود. مرگ موسیو میشل، سرایدار ساختمان مطب دکتر ریو، اولین تلفات انسانی این بیماری مرموز است که بعدها طاعون شناخته می‌شود.

بخش دوم

مقامات در ابتدا شیوع این بیماری را انکار می‌کنند، اما در نهایت شهر را قرنطینه می‌کنند. دروازه‌های شهر بسته می‌شوند و شهروندان اوران مجبورند با واقعیت انزوا و جدایی از عزیزانشان که خارج از اوران هستند، کنار بیایند.

بخش سوم

شرایط بدتر و بدتر می‎شود و شهروندان اوران باید خودشان را زندگی در شرایط قرنطینه وفق بدهند. راوی داستان چند شخصیت معرفی می‌کند؛ از جمله، ریمون رامبر روزنامه‌نگاری که در اوران حبس شده و ژوزف گران که کارمند دولت است و سعی دارد رمان بنویسد. این شخصیت‌ها با چالش‌های شخصی‌شان دست و پنجه نرم می‌کنند و در مواجهه با فاجعه‌ی پیش رو، به دنبال معنا هستند.

بخش چهارم

اثرات طاعون بر زندگی شهروندان اوران شدیدتر و کم کم اندوه بر آن‌ها مستولی می‌شود. پدر پانِلو، کشیش یسوعی، مردم را موعظه‌ می‌کند و درباره‌ی ماهیت رنج انسان و عدالت الهی صحبت می‌کند. در همین حین، ریمون رامبر بالاخره فرصت پیدا می‌کند از اوران فرار کند، اما ترجیح می‌دهد بماند و به دکتر ریو، که در صف اول مبارزه با طاعون است، کمک کند.

بخش پنجم

مرگ و میر افزایش می‌یابد و اهالی شهر دیگر طاقتشان طاق شده. هرچند، وقتی سِرُمی ساخته می‌شود امید دوباره جان می‌گیرد و سرانجام محدودیت‌های قرنطینه برچیده می‌شوند. بعد از این بیماری، شخصیت‌های داستان به تجربیاتشان و درس‌هایی که از واقعه آموخته‌اند، می‌اندیشند. در انتهای رمان، دکتر ریو خود را راوی داستان معرفی و اعلام می‌کند مبارزه با طاعون عملاً هنوز تمام نشده است.

درباره نویسنده

آلبر کامو

دیگر کتاب‌های نویسنده

آلبر کامو فیلسوف، نویسنده و روزنامه‌نگار فرانسوی ـ الجزایری است که در 1913 به دنیا آمد و در 1960 از دنیا رفت. او را بیشتر برای نقش بسزایی که در فلسفه‌ی اگزیستانسیالیستی ایفا کرد و آثار تحسین‌شده‌ی ادبی و غیرادبی‌اش می‌شناسند. کامو در سال 1957 جایزه‌ی نوبل ادبیات را دریافت کرد. «بیگانه»، «کالیگولا» و «اسطوره‌ی سیزیف» سه اثر اصلی کامو به شمار می‌روند که معرف سبک او هستند و پوچی موضوع محوری‌شان است. با وجودی که اغلب کامو را اگزیستانسیالیست می‌دانستند، اما خود او این برچسب را نمی‌پذیرفت. او طرفدار فلسفه‌ی ابزورد بود که زندگی را ذاتاً بی‌معنا می‌داند و خود فرد باید هدفش را در دنیایی که نسبت به او بی‌تفاوت است، مشخص کند.