معرفی کتاب
«بیگانه» به قلم آلبر کامو، داستان زندگی مردی فرانسوی است که با جامعه و مناسباتش غریبه و بیگانه است. مورسو، مردی خونسرد و لاقید است که چند هفته بعد از خاکسپاری مادرش، یک مرد عرب را میکُشد. زمانی که منتظر مجازات عملش است، به زندگی و پوچی هستی می‌اندیشد؛ می‌پذیرد که زندگی ذاتاً بی‌معناست و رسیدن به این درک او را آرام می‌کند.
«بیگانه» درباره‌ی چیست؟
بهترین توصیف از «بیگانه» متعلق به خود کامو است که گفته بود: «مدت‌ها پیش بیگانه را در یک جمله خلاصه کردم که می‌دانم بسیار پارادوکسی بود: در جامعه‌ی ما، هر کسی که در مراسم تدفین مادرش گریه نکند می‌تواند محکوم به مرگ شود.»
ایده‌ی نوشتن «بیگانه» چطور در ذهن کامو شکل گرفت؟
شاید بتوانیم ردپای این رمان را در دوران زندگی کامو در دهه‌ی 1930 در الجزیره دنبال کنیم. احتمالاً کامو طرح کلی «بیگانه» را از مشاهده‌ی آفتاب سوزان الجزیره و تأثیر آن بر خلق‌وخوی مردم گرفته است. خورشید در این رمان نقشی اساسی را در کنش مورسو ایفا می‌کند و می‌توان گفت محرک یا مشوقی است برای بی‌اعتنایی و دورافتادگی مورسو از جامعه و مناسبات و ساختاری که در آن جا افتاده است.
شخصیت اصلی رمان «بیگانه»
مورسو مرد فرانسوی ساکن الجزیره است که از لحاظ روحی و روانی از دنیای پیرامونش کناره گرفته. مورسو انسانی صادق است، یعنی فکر نمی‌کند لازم باشد برای درگذشت مادرش اشک بریزد. او استانداردهای اخلاقی پذیرفته‌شده در جامعه را زیر سؤال می‌برد.
مورسو: شخصیتی مشهور در دنیای ادبی
خصوصیات منحصربه‌فرد مورسو، رفتارها و کنش‌هایش در رمان و درونمایه‌های فلسفی‌ای که با رفتارش به نمایش می‌گذارد، او را به شخصیتی مشهور در دنیای ادبی تبدیل کرده است. مورسو تجسم فلسفه‌های ابزوردیستی و اگزیستانسیالیستی است که در قرن بیستم رواج داشت. بی‌اعتنایی و دوری کردنش از هنجارهای اجتماعی و هیجانی از او شخصیتی ساخته که هنوز که هنوز است تحلیل می‌شود.
ایده‌های اصلی «بیگانه»
• پوچی: از نظر کامو واژه‌ی «پوچ» یعنی تعارض میان میل انسان در جستجوی ارزش ذاتی و معنای زندگی با دنیای خاموش و بی‌اعتنایی که هیچ‌کدام از این خواسته‌های انسان را فراهم نمی‌کند. رمان «بیگانه» ماهیت پوچ هستی و تلاش مورسو برای به کنترل درآوردن آن را به تصویر می‌کشد.
• اگزیستانسیالیسم: این فلسفه بر هستی، آزادی و انتخاب فرد تأکید دارد. مورسو، شخصیت محوری داستان، که هنجارها و انتظارات جامعه را نادیده می‌گیرد، اغلب اوقات براساس انگیزه و میل خودش دست به عمل می‌زند و به اخلاقیات و عقلانی بودن اعمالش اهمیتی نمی‌دهد.
کامو در «بیگانه» چه می‌خواهد بگوید؟
کامو در «بیگانه» بررسی بحث‌برانگیزی از وضع بشر ارائه می‌کند، او از خواننده می‌خواهد درباره‌ی پرسش‌های بنیادین فلسفی فکر کند و فراز و فرودهای زندگی را بپذیرد.
تولد «بیگانه»
کامو نسخه‌ی دست‌نویس اولیه‌ی رمان را تا ماه مه 1941 تکمیل کرد. اصلاحاتی را که آندره مالرو، ژان پولان و ریمون کینو پیشنهاد دادند، روی نسخه‌ی نهایی پیاده کرد. نوزدهم مه 1942 اولین نسخه‌ی فرانسوی نوولای «بیگانه» را انتشارات گالیمار منتشر کرد. این اثر از ژوئن همان سال با تیراژ 4400 در کتابفروشی‌ها فروخته می‌شد؛ 4400 نسخه آن‌قدر کم بود که نمی‌شد اسمش را کتاب پرفروش گذاشت، اما مقاله‌ی ژان پل سارتر، در توضیح این اثر بر استقبال خوانندگان تأثیر گذاشت. از طرف دیگر، شانسی که «بیگانه» آورد این بود که چون در دوره‌ی اشغال فرانسه توسط نازی‌ها منتشر شد، بدون سانسور و حذف به دست خواننده رسید.
برای درک بهتر «بیگانه» چه کتابی بخوانیم؟
ژان پل سارتر، فیلسوف فرانسوی و هم‌عصر آلبر کامو، معتقد بود بهتر است «اسطوره‌ی سیزیف» را بخوانیم تا کنش‌های نامتعارف مورسو را بهتر بفهمیم. خود کامو هم دوست داشت این دو اثر را همزمان منتشر کند، اما ناشر بدقولی کرد و چند ماه بعد از انتشار «بیگانه»، «اسطوره‌ی سیزیف» را منتشر کرد.
جوایز و عملکرد «بیگانه»
• خود کتاب «بیگانه» جایزه‌ی ادبی دریافت نکرد، اما کامو در سال 1957 جایزه‌ی نوبل ادبیات را برای مجموعه آثارش به دست آورد.
• تحسین منتقدان از رمان «بیگانه» و تأثیر ماندگار آن بر ادبیات و فلسفه، جایگاهش را به عنوان اثر کلاسیک ادبیات قرن بیستم مستحکم کرده است.
• «بیگانه» جزو فهرست صد کتاب برتر قرن نشریه‌ی لوموند و صد کتاب رمان روزنامه‌ی گاردین است.
نکته‌ی جالب درباره‌ی «بیگانه»
جالب است بدانید دست‌نوشته‌ای از رمان که گفته می‌شود بعد از انتشار «بیگانه» نوشته شده است، در سال 2024 به حراج گذاشته شد. دست‌نوشته، که قیمتش بین 500 هزار تا 800 هزار یورو تخمین زده شد، شامل طراحی، نظرات و حاشیه‌نویسی‌های خنده‌داری می‌شود که بعضی از کارشناسان با دیدن این‌ها احتمال دادند دست‌نوشته جعلی باشد.
ردپای جلال آل‌احمد در ترجمه‌ی «بیگانه»
در سال 1328 انتشارات کانون معرفت ترجمه‌ی علی‌اصغر خبره‌زاده را منتشر کرد و خواننده‌ی ایرانی برای نخستین بار «بیگانه» را حدود پنج سال بعد از انتشار در فرانسه خواند. اما تصحیح و ویراستاری این اثر توسط جلال آل‌احمد رنگ و بوی قلم این نویسنده را به ترجمه بخشیده و خواننده را متوجه روانی و نثر ساده‌ی ترجمه می‌کند. نشر نگاه «بیگانه» با ترجمه‌ی خبره‌زاده را حدود شش دهه بعد مجدداً در دسترس خوانندگان قرار داد.
چه ترجمه‌هایی از این کتاب در فارسی در دسترس است؟
ترجمه‌ی خشایار دیهیمی، نشر ماهی
ترجمه‌ی کاوه میرعباسی، نشر چشمه
ترجمه‌ی پرویز شهدی، انتشارات مجید (به سخن)
ترجمه‌ی امیر جلال‌الدین اعلم، نشر نیلوفر
ترجمه‌ی علی‌اصغر خبره‌زاده، جلال آل‌احمد، نشر نگاه
ترجمه‌ی پریسا قبادی اصل، نشر روزگار
ترجمه‌ی امیر لاهوتی، انتشارات جامی (مصدق)
ترجمه‌ی مدیا کاشیگر، نشر گام نو
ترجمه‌ی سمیرا غریبی، نشر چلچله
ترجمه‌ی جلال آل‌احمد، انتشارات گیوا
ترجمه‌ی رزا گیلکی، انتشارات آوای مهدیس
ترجمه‌ی ولی‌اله صفرزاده، انتشارات جامه‌دران
ترجمه‌ی فاطمه کاظمی، انتشارات اندیشه احسان
ترجمه‌ی شهناز مجیدی، انتشارات پنگوئن
ترجمه‌ی لیلی گلستان، انتشارات مرکز
ترجمه‌ی محمدرضا پارسایار، نشر هرمس
ترجمه‌ی شادی ابطحی، انتشارات دنیای نو
از آلبر کامو دیگر چه کتاب‌هایی منتشر شده است؟
• آدم اول، ترجمه‌ی منوچهر بدیعی، نشر نیلوفر
• حکومت نظامی (شهربندان)، پرویز شهدی، انتشارت مجید (به سخن)
• خموشان، محمدمهدی شجاعی، چشمه
• اسطوره‌ی سیزیف، مهستی بحرینی، نیلوفر
• دلهره‌ی هستی، محمدتقی غیاثی، نگاه
• سقوط، پرویز شهدی، مجید (به سخن)
• تسخیرشدگان، خشایار دیهیمی، ماهی
• یادداشت‌ها، خشایار دیهیمی، ماهی
• رکوئیم برای یک راهبه، کیاسا ناظران، قطره
• خطاب به عشق، زهرا خانلو، نشر نو
• کالیگولا، پرویز شهدی، مجید (به سخن)
• متافیزیک مسیحی، مینا غرویان، نشر کتاب پارسه
• انسان، عشق، عدالت، بنفشه فریس آبادی، چشمه
• مرگ خوش، احسان لامع، نشر نگاه
• بحران بشر، مصطفی ملکیان، بیتا عظیمی‌نژادان، نشر پایان
• وقایع‌نگاری‌های الجزایر، هانیه رجبی، چشمه
• در دفاع از فهم، محمدمهدی شجاعی، چشمه
طرفداران «بیگانه» دیگر سراغ چه کتاب‌هایی بروند؟
تهوع، ژان پل سارتر، ترجمه‌ی محمدرضا پارسایار، نشر کتاب پارسه
محاکمه، فرانتس کافکا، ترجمه‌ی علی‌اصغر حداد، نشر ماهی
طاعون، آلبر کامو، ترجمه‌ی پرویز شهدی، انتشارات مجید (به سخن)
اسطوره‌ی سیزیف، آلبر کامو، ترجمه‌ی مهستی بحرینی، نشر نیلوفر
برادران کارامازوف، فئودور داستایوفسکی، ترجمه‌ی اصغر رستگار، نشر نگاه
مروری بر آنچه خواندیم
• «بیگانه» داستان زندگی مردی فرانسوی است که با جامعه و مناسباتش غریبه و بیگانه است.
• خورشید در این رمان نقشی اساسی را در کنش مورسو، شخصیت محوری داستان، ایفا می‌کند و می‌توان گفت محرک یا مشوقی است برای بی‌اعتنایی و دورافتادگی مورسو از جامعه و مناسبات و ساختاری که در آن جا افتاده است.
• مورسو تجسم فلسفه‌های ابزوردیستی و اگزیستانسیالیستی است که در قرن بیستم رواج داشت.
• مورسو، شخصیت محوری داستان، که هنجارها و انتظارات جامعه را نادیده می‌گیرد، اغلب اوقات براساس انگیزه و میل خودش دست به عمل می‌زند و به اخلاقیات و عقلانی بودن اعمالش اهمیتی نمی‌دهد.
• مقاله‌ی ژان پل سارتر، در توضیح «بیگانه» بر استقبال خوانندگان تأثیر گذاشت.
• ژان پل سارتر معتقد بود بهتر است «اسطوره‌ی سیزیف» را بخوانیم تا کنش‌های نامتعارف مورسو را بهتر بفهمیم.
• خود کتاب «بیگانه» جایزه‌ی ادبی دریافت نکرد، اما کامو در سال 1957 جایزه‌ی نوبل ادبیات را برای مجموعه آثارش به دست آورد.
• با وجودی که اغلب کامو را اگزیستانسیالیست می‌دانستند، اما خود او این برچسب را رد می‌کرد. او طرفدار فلسفه‌ی ابزورد بود.
یک جرعه از کتاب
خلاصه کتاب
درباره نویسنده
سوالات متداول
دوستداران ادبیات کلاسیک
طرفداران ادبیات روانشناختی
کتاب‌های مشابه
